12 maja, 2025

Zabawki a stereotypy płciowe – jak wybierać świadomie?

Pamiętamy to doskonale – wchodzimy do sklepu z zabawkami, a tam jakby dwa światy. Po jednej stronie róż, brokat, lalki, kuchnie, zestawy do pielęgnacji niemowląt. Po drugiej – granat, zieleń, samochody, narzędzia, roboty, wojownicy. Nawet jeśli próbujemy ignorować te kolory i podziały, trudno się oprzeć wrażeniu, że świat zabawek często nie daje naszym dzieciom wyboru – tylko gotowy scenariusz.

Z roku na rok coraz więcej mówi się o tym, jak zabawki wpływają na rozwój, zainteresowania i poczucie tożsamości dziecka. I coraz częściej zadajemy sobie pytanie: czy nieświadomie nie wpychamy dzieci w sztywne ramy, które ograniczają ich potencjał? Dlatego chcemy dziś przyjrzeć się temu tematowi głębiej – i poszukać odpowiedzi, jak wybierać zabawki tak, by wspierały dzieci w ich rozwoju, a nie zamykały ich w stereotypach.

Dlaczego stereotypy płciowe w zabawkach mają znaczenie?

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że to tylko „niewinne zabawy”. Przecież dziewczynka, która bawi się lalką, a chłopiec – samochodzikiem, nie robi nic złego. I to prawda. Problem pojawia się wtedy, gdy dzieci przestają czuć, że mogą wybierać inne opcje. Gdy dziewczynka, która chce zestaw konstrukcyjny, słyszy: „To dla chłopców”. Albo chłopiec, który marzy o wózku dla lalek, spotyka się z drwiną.

Zabawki mają ogromny wpływ na to, jak dzieci kształtują swoje zainteresowania, rozwijają kompetencje i budują poczucie własnej wartości. Jeśli od najmłodszych lat słyszą, że „dziewczynki są opiekuńcze, a chłopcy techniczni”, zaczynają wierzyć, że tak powinno być – i rezygnują z rozwijania tych umiejętności, które nie pasują do narzuconego wzorca.

Co naprawdę rozwija – bez względu na płeć?

Wbrew marketingowi, dzieci nie rodzą się z „dziewczęcymi” lub „chłopięcymi” preferencjami. To my – dorośli – poprzez język, zachowanie, reklamy i wybór zabawek często kierujemy ich uwagę w określoną stronę. Tymczasem:

Zestawy konstrukcyjne i techniczne rozwijają wyobraźnię przestrzenną, planowanie i cierpliwość – są wartościowe dla każdego dziecka,
Zabawa lalkami i w dom rozwija empatię, zdolności komunikacyjne i społeczne – przydatne nie tylko dla dziewczynek,
Zestawy naukowe, kreatywne czy sensoryczne uczą eksperymentowania, logicznego myślenia i twórczego podejścia – nie znają granic płci.

Dlatego powinniśmy zadawać sobie pytanie nie „dla kogo ta zabawka?”, ale raczej „jakie umiejętności rozwija?” i „czy moje dziecko ma do niej dostęp, jeśli wyrazi zainteresowanie?”

Jak nie dać się złapać w różowo-niebieską pułapkę?

My również przez lata uczyliśmy się bardziej świadomego podejścia. I oto kilka zasad, które okazały się pomocne:

1. Zwracajmy uwagę na język i opakowania

Producenci często promują te same zabawki inaczej dla chłopców i dziewczynek – choć funkcjonalnie są identyczne. Przykład? Wózek dla lalki z księżniczką i ten sam model z samochodzikiem na obrazku. Uczmy dzieci, że to, co „dla dziewczynki” czy „dla chłopca”, to tylko naklejka – i że zabawka nie ma płci.

2. Pozwalajmy dzieciom wybierać bez oceniania

Jeśli nasza córka wybiera zestaw do majsterkowania, nie mówmy „ale ty jesteś chłopczycą!”. Jeśli syn sięga po kuchenkę, nie żartujmy, że będzie „panem domu”. To drobne komentarze, ale mają wielką siłę – bo kształtują przekonania o tym, co jest „właściwe”.

3. Zadbajmy o różnorodność w domu

Warto mieć w domu różne typy zabawek – tak, by każde dziecko mogło spróbować czegoś nowego i nie miało poczucia, że jakaś forma zabawy nie jest dla niego. Lalki i klocki mogą mieszkać na tej samej półce – i świetnie się ze sobą dogadywać.

4. Rozmawiajmy o stereotypach z dziećmi

Dzieci są mądrzejsze, niż nam się wydaje. Kiedy zauważą, że w bajce wszystkie bohaterki są księżniczkami, możemy zapytać: „A co by było, gdyby ta dziewczynka była superbohaterką?”. Takie rozmowy uczą myślenia krytycznego i otwartości na różnorodność.

Podsumowanie: świadomy wybór to wolność dla dziecka

Nie chodzi o to, by zabawek „dziewczęcych” czy „chłopięcych” unikać jak ognia. Chodzi o to, by nie zamykać dzieci w szufladkach, zanim jeszcze zdążą odkryć, kim są i co je fascynuje. Chodzi o wolność – wyboru, ekspresji, rozwoju.

Dlatego wybierając zabawki, starajmy się patrzeć nie przez pryzmat koloru opakowania, lecz przez to, co naprawdę mogą wnieść w życie dziecka. Bo tylko wtedy zabawa ma szansę być naprawdę swobodna, rozwijająca i… równa.

Kolekcjonerskie figurki i zabawki – świat pasjonatów, nie tylko dla dzieci Zabawki interaktywne – pomoc w nauce czy zbędny gadżet?